سوگواره سرایی حسینی در «قصاید شریف رضی، ترجیع بند ادیب الممالک فراهانی و حدیقة السعدای محمد فضولی»

چکیده بدون تردید واقعۀ عاشورا حماسه‌ای بزرگ و بی‌بدیل در تاریخ بشر است؛ و بدین سبب است که همواره شاعرانی از ملّت‌ها و اقوام‌ مختلف به تبیین جنبه‌های گوناگون آن پرداخته و احساسات درونی خود را بیان کرده‌اند؛ از زمرة این شاعران در ادبیات عربی می‌توان شریف رضی را نام برد؛ از بین شاعران فارسی‌زبان نیز می‌توان به ادیب الممالک فراهانی اشاره کرد که با ترجیع‌بند غرّای عاشورایی خود به هنرنمایی پرداخته‌است؛ و از جمله شاعران ترک‌زبانی که به سرودن اشعار عاشورایی همّت گماشته‌اند، فضولی بغدادی است که با تحریر کتاب حدیقة السعداء همواره کانون بیشترین توجهات در بین شاعران ترک‌زبان بوده‌است. مقالۀ حاضر می‌کوشد نکات مشترک نهفته در مراثی حسینی شریف رضی، ادیب الممالک و فضولی را با روشی توصیفی ـ تحلیلی مورد بحث و بررسی قرار دهد. شاعران مورد نظر با توجّه به موقعیت و زندگی‌شان در فرهنگ‌ها و دوره‌های مجزا از هم، هر کدام با انگیزه‌های متفاوت به بیان مظلومیت آن امام بزرگوار در واقعۀ عاشورا پرداخته‌اند؛ بدین‌سان با وجود انگیزه‌های متفاوت برای بیان این سوز، وجود تشابهاتی هم در مضامین‌شان ملموس است؛ مضامین مشترکی چون: پرداختن هر سه شاعر به قضیۀ کربلا، ذکر شهادت امام حسن(ع) در کنار پرداختن به واقعۀ عاشورا، تشنگی، گریه، شهادت و آزردگی خاطر پیامبر(ص) به خاطر واقعۀ کربلا از جملۀ این موارد است.